Vào năm 1944, một phụ nữ có tên Anne Schreiber đã nghỉ hưu. Cả đời bà làm việc với mức lương không bao giờ quá 4.000 USD/năm, chưa từng được thăng chức hay sở hữu một công ty triệu USD. Vậy mà khi qua đời ở tuổi 101, bà đã để lại một khối tài sản khổng lồ: 22 triệu USD. Bí quyết của bà không phải là làm việc cật lực, mà là sự kiên trì và một chiến lược đơn giản đến bất ngờ: đầu tư dài hạn và không làm gì cả.

Câu chuyện của Anne có lẽ là một ví dụ hiếm hoi về sức mạnh của việc "tỉnh táo" trong một thế giới đầy biến động. Và nó vô tình lại trùng khớp với một xu hướng kỳ lạ đang định hình lối sống của thế hệ trẻ hôm nay, đó là “bed rotting” (nằm lì trên giường).

Ban đầu, “nằm lì trên giường” chỉ là một cụm từ trên TikTok, mô tả hành động nằm trên giường hàng giờ liền, không ngủ, chỉ để "tắt não" và lướt mạng xã hội. Tuy nhiên, đằng sau trào lưu tưởng chừng vô hại này là một câu chuyện phức tạp về tài chính cá nhân của gen Z - thế hệ đang phải đối mặt với nỗi lo tiền bạc đến mức mất ngủ và mất niềm tin vào tương lai.

Gần 70% gen Z lo lắng tiền bạc đến mức không thể ngủ yên. Thay vì đối mặt với nó, họ lại chọn cách nằm lì, trốn tránh thực tại.

Nhưng nếu nhìn từ một góc độ khác, liệu nằm lì có phải là biểu hiện của sự buông xuôi, hay đó lại là một phản ứng tự vệ thông minh, một chiến lược "ẩn mình" trong bối cảnh kinh tế đầy bất ổn? Và quan trọng hơn, liệu Gen Z có thể biến "nằm lì trên giường" từ một thói quen tiêu cực thành một hành động có giá trị tài chính?

Đằng sau chiếc chăn là nỗi sợ hãi tài chính vô hình

Không phải ngẫu nhiên mà "nằm lì trên giường" lại trở thành một trào lưu phổ biến trong thế hệ gen Z. Áp lực tài chính đối với họ là có thật và ngày càng tăng.

Áp lực kinh tế và gánh nặng nợ nần

Gen Z là thế hệ phải lớn lên trong bối cảnh lạm phát cao, thị trường lao động cạnh tranh khốc liệt và gánh nặng nợ nần chồng chất. Một khảo sát của hãng nệm Amerisleep cho thấy, gần một nửa người Mỹ không ngủ nổi vì áp lực tài chính, nhưng gen Z là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Chia sẻ với Forbes, tiến sĩ Jade Wu, chuyên gia tâm lý giấc ngủ được chứng nhận, cho biết: “Việc dành quá nhiều thời gian tỉnh táo trên giường sẽ khiến não bộ liên kết giường ngủ với sự tỉnh táo thay vì giấc ngủ, làm khó khăn hơn khi thư giãn vào ban đêm, điều này có thể ảnh hưởng đến hiệu suất công việc và năng suất lao động”.

Những người trẻ vừa ra trường đã phải đối mặt với tỷ lệ thất nghiệp cao hơn các thế hệ khác. Thậm chí những cử nhân mới ra trường có bằng cấp cũng không tránh khỏi con số này. Nợ sinh viên là một gánh nặng khổng lồ. Khoảng 50% sinh viên tốt nghiệp cử nhân khóa 2022-2023 phải gánh khoản nợ trung bình 29.300 USD. Trong khi đó, các nỗ lực xóa nợ của chính phủ lại bị hạn chế, khiến nhiều người mất đi hy vọng.

Áp lực này còn cộng hưởng với sự bùng nổ của các dịch vụ mua trước trả sau (Buy Now Pay Later - BNPL), khiến việc chi tiêu trở nên quá dễ dàng. Theo Credit Karma, 77% người dùng gen Z cho biết BNPL khiến họ chi tiêu vượt quá khả năng. Điều này dẫn đến tỷ lệ vỡ nợ thẻ tín dụng của gen Z tăng nhanh hơn bất kỳ thế hệ nào khác.

Khi mọi thứ trở nên quá tải, tâm lý "mệt mỏi kinh tế" xuất hiện. Họ bắt đầu đặt câu hỏi: "Tiết kiệm để làm gì?" và "Làm việc cật lực có ích gì khi lạm phát nuốt chửng mọi thứ?". Tư duy “YOLO” (You Only Live Once) - sống hết mình cho hiện tại - dần chiếm ưu thế.

Trong bối cảnh đó, chiếc giường không chỉ là nơi để ngủ. Nó biến thành một không gian an toàn, một căn hầm trú ẩn để thoát khỏi "nồi áp suất" của cuộc đời. "Nằm lì trên giường" trở thành một hành động phản kháng thầm lặng. Đó là nơi họ có thể tạm thời ngắt kết nối với những kỳ vọng của xã hội, những lo toan về tiền bạc, và tìm kiếm sự thoải mái rẻ tiền qua màn hình điện thoại.

Gần 1/2 gen Z được hỏi thừa nhận họ nằm lì thường xuyên hoặc thỉnh thoảng, dành gần 500 giờ mỗi năm, tương đương 3 tuần, chỉ để nằm lì.

“Doomscrolling” và vòng xoáy dopamine độc hại

Thay vì lập kế hoạch tài chính, gen Z tìm đến một loại "thuốc giảm đau" tinh thần tức thì, đó là doomscrolling - lướt mạng xã hội không ngừng nghỉ. Nằm trên giường, cuộn qua hàng trăm video ngắn, họ vô tình rơi vào một vòng xoáy dopamine độc hại. Cảm giác thoải mái ban đầu nhanh chóng bị thay thế bằng sự lo lắng chồng chất.

Thói quen này không chỉ lãng phí thời gian mà còn gây ra tác động tiêu cực đến sức khỏe tinh thần và tài chính. Hàng giờ nằm trên giường, lướt YouTube, TikTok, không làm gì cả, không hề tạo ra giá trị gia tăng nào cho bản thân. Nó chỉ là một cách trốn tránh, một lối thoát tạm thời khỏi thực tại.

Và điều đáng nói, 61% gen Z cảm thấy tội lỗi sau khi nằm lì quá lâu, cho thấy đây không phải là một giải pháp bền vững.

Dưới áp lực tài chính, chiếc giường không chỉ là nơi để ngủ mà đã trở thành một không gian an toàn, một căn hầm trú ẩn để gen Z thoát khỏi "nồi áp suất" của cuộc đời (Ảnh: Getty).

Góc nhìn bất ngờ: Nằm lì cũng là một chiến lược đầu tư?

Nghe có vẻ vô lý, nhưng nếu nhìn nhận “nằm lì trên giường” qua lăng kính của tài chính cá nhân, nó có thể mang lại những góc nhìn hoàn toàn mới lạ. Liệu hành động "không làm gì cả" này có thể dạy cho gen Z cách trở thành những nhà đầu tư thông thái hơn?

JOMO - Niềm vui khi bỏ lỡ

Trong bối cảnh đầu tư, nỗi sợ bị bỏ lỡ (FOMO - Fear Of Missing Out) là một trong những cảm xúc nguy hiểm nhất. FOMO khiến các nhà đầu tư non trẻ lao vào các cơn sốt đầu tư theo tin đồn, mua bán một cách hoảng loạn, và đưa ra những quyết định thiếu sáng suốt. Từ tiền ảo đến cổ phiếu meme, FOMO có thể làm bay sạch tiền tiết kiệm chỉ trong chốc lát.

"Nằm lì trên giường" lại đại diện cho một triết lý đối lập, đó là JOMO (Joy Of Missing Out) - niềm vui khi bỏ lỡ. Khi bạn chọn nằm trên giường, bạn từ chối tham gia vào các cuộc đua chuột, từ chối chạy theo đám đông. Điều này giúp bạn có thời gian để tĩnh tâm, suy nghĩ thấu đáo về bản thân, về mục tiêu và kế hoạch tài chính của riêng mình. Thay vì hành động theo cảm tính, bạn có thể kiên định với chiến lược của bản thân.

Mark Beal, giáo sư trợ giảng tại Đại học Rutgers, tác giả nhiều cuốn sách về gen Z, nhấn mạnh: "Gen Z thực sự có mục tiêu tài chính: họ kiếm tiền, tiết kiệm, đầu tư, thậm chí đã có người mua nhà. Chỉ là cách tiếp cận của họ linh hoạt hơn, không cứng nhắc như thế hệ trước”.

Thực tế, JOMO là một thái độ cực kỳ cần thiết trong đầu tư dài hạn. Những nhà đầu tư huyền thoại như Warren Buffett hay Morgan Housel (tác giả của cuốn sách nổi tiếng The Psychology of Money) đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc "không làm gì cả" và "tắt tiếng ồn" của thị trường.

Hầu hết thành công trong đầu tư đến từ việc giữ vững lập trường, không hoảng loạn trước biến động ngắn hạn.

 “Không hành động” đôi khi là quyết định thông minh nhất

Khi thị trường chứng khoán biến động, các nhà đầu tư thường có xu hướng bán tháo trong hoảng loạn. Nhưng các chuyên gia tài chính lại khuyên điều ngược lại: giữ vững danh mục đầu tư. Thay vì đưa ra những quyết định vội vàng, đôi khi, quyết định thông minh nhất chính là không quyết định gì cả.

"Nằm lì trên giường" có thể được hiểu như một phiên bản của triết lý này. Trong những khoảnh khắc căng thẳng nhất, khi cảm thấy kiệt quệ về tinh thần và tài chính, gen Z đang chọn cách “ngừng hành động”. Đây có thể là một cách để họ hồi phục tinh thần, tránh đưa ra các quyết định tài chính tồi tệ như tiêu xài hoang phí hay vay nợ bừa bãi. Khi nằm yên, họ đang cho phép bản thân có một khoảng lặng để "lọc nhiễu" và tìm ra hướng đi đúng đắn.

Tất nhiên, sự khác biệt mấu chốt nằm ở chỗ, liệu bạn "nằm lì" để trốn tránh hay để "nghỉ ngơi có chủ đích"? Một bên là hành vi thụ động, tiêu cực, một bên là một chiến lược chủ động, có mục đích. Để "nằm lì trên giường" trở thành một hành động có giá trị, gen Z cần phải biến nó thành khoảng thời gian để thiết lập lại tư duy tài chính, chứ không phải để “đốt” thời gian.

Biến "nằm lì trên giường" thành "dưỡng sức" cho kế hoạch tài chính

Tất nhiên, việc chỉ nằm trên giường sẽ không tự động khiến tiền chảy vào tài khoản. Nhưng gen Z có thể biến nỗi mệt mỏi và khao khát được ở yên của mình thành một chiến lược tài chính thông minh.

Andrew Roth, người sáng lập và CEO của dcdx - công ty nghiên cứu và chiến lược về gen Z, giải thích: "Giữa lúc mọi thứ bị biến thành trò chơi, ý nghĩa thật sự của tài chính cá nhân dần bị lu mờ. Điều mà nhiều người cho là lười biếng hay buông xuôi, đôi khi chỉ là sự tê liệt trước quá nhiều lựa chọn”.

Thay vì "nằm lì trên giường" trong sự lo âu, hãy nâng cấp nó thành "làm giàu một cách thảnh thơi".

Tự động hóa là chìa khóa: Cách dễ nhất để "không làm gì" mà vẫn hiệu quả là thiết lập các lệnh tự động. Hãy đặt lịch trích một khoản tiền nhỏ, dù chỉ là 200.000-500.000 đồng mỗi tháng, từ tài khoản lương sang một tài khoản tiết kiệm hoặc một ứng dụng đầu tư chứng chỉ quỹ.

Khi tiền được tự động chuyển đi, bạn sẽ không còn phải đấu tranh tâm lý mỗi khi đến kỳ lĩnh lương. Bạn có thể yên tâm "nằm lì" vì biết rằng tương lai tài chính của mình vẫn đang được vun đắp.

Thiết lập "khung giờ lo lắng": Thay vì để nỗi lo tài chính xâm chiếm tâm trí 24/7, hãy học theo lời khuyên của các chuyên gia: dành ra 15-20 phút mỗi ngày hoặc mỗi tuần để đối mặt với nó. Trong khoảng thời gian này, hãy xem lại chi tiêu, kiểm tra các khoản đầu tư, và viết ra những giải pháp khả thi. Khi hết giờ, hãy đóng sổ lại và nhắc nhở bản thân rằng bạn đã xử lý nó. Điều này giúp ngăn chặn lo âu lan sang những lúc nghỉ ngơi.

"Nằm lì trên giường" một cách lành mạnh: Không cần phải từ bỏ hoàn toàn thói quen này. Hãy biến nó thành một phần thưởng có chủ đích sau những ngày làm việc căng thẳng, thay vì một lối thoát mặc định. Đặt ra giới hạn thời gian, mở cửa sổ cho không khí trong lành, và thử thay thế việc lướt điện thoại bằng đọc một cuốn sách hay nghe một podcast về tài chính cá nhân.

Bắt đầu từ những mục tiêu nhỏ: Cảm giác "vô nghĩa" thường đến từ việc nhìn vào những mục tiêu quá lớn. Thay vì nghĩ đến việc mua nhà, hãy bắt đầu bằng việc xây dựng một quỹ khẩn cấp bằng một tháng chi tiêu, hoặc trả hết một khoản nợ thẻ tín dụng nhỏ. Mỗi chiến thắng nhỏ sẽ tạo ra động lực và giúp bạn lấy lại cảm giác kiểm soát.

Giữa lo ngại về xu hướng nằm lì của gen Z, nhiều người lại nhìn thấy ở nó triết lý vàng của nhà đầu tư: kiên nhẫn và biết bỏ qua tiếng ồn (Ảnh: Getty).

"Nằm lì trên giường" là một lát cắt thú vị phản ánh những thách thức mà gen Z đang đối mặt. Nó cho thấy khao khát có một khoảng lặng để "được là chính mình" trong một thế giới quá ồn ào. Không có gì sai khi thỉnh thoảng cho phép bản thân một ngày “nằm lì” để nạp lại năng lượng. Nhưng nếu nó trở thành một thói quen, một lối thoát khỏi trách nhiệm, nó sẽ trở thành một vấn đề nghiêm trọng.

Sự khác biệt giữa một nhà đầu tư thành công như Anne Schreiber và một người “nằm lì” trong vô vọng nằm ở chỗ một người chọn “không hành động” như một chiến lược có chủ đích, trong khi người kia bị động chấp nhận nó như một sự đầu hàng.

Tuy nhiên, thay vì phán xét, chúng ta có thể nhìn nhận “nằm lì trên giường” như một cơ hội. Gen Z đang đứng trước một ngã rẽ, họ có thể để cho sự mệt mỏi nhấn chìm mình trong sự trì hoãn và nợ nần, hoặc họ có thể biến chính khao khát "không làm gì" thành một lợi thế tài chính. Bằng cách tự động hóa các thói quen tốt và áp dụng triết lý đầu tư dài hạn, họ hoàn toàn có thể xây dựng sự giàu có một cách bền bỉ và ít căng thẳng nhất.

Có lẽ, siêu năng lực tài chính của gen Z không nằm ở việc phải "cày cuốc" cật lực hơn mà là ở khả năng tìm thấy sự bình yên và sức mạnh trong sự tĩnh lặng, ngay cả khi đó là sự tĩnh lặng từ trong chăn ấm. Họ có thể vừa nghỉ ngơi, vừa để cho thời gian và lãi kép làm công việc của mình. Và đó, có lẽ, mới chính là định nghĩa của sự giàu có trong thế kỷ 21.

Theo Dân Trí