Tại Dự thảo, quy định NHNN cho vay đặc biệt bằng nguồn tiền từ thực hiện chức năng của ngân hàng trung ương về phát hành tiền trong các trường hợp cụ thể:

Các phương án, trường hợp vay đặc biệt

Phương án 1: Cho vay đặc biệt đối với tổ chức tín dụng (TCTD) bị rút tiền hàng loạt và được kiểm soát đặc biệt là ngân hàng thương mại, ngân hàng hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân, tổ chức tài chính vi mô để chi trả tiền gửi cho người gửi tiền;

Với phương án này, NHNN lý giải đối với TCTD bị rút tiền hàng loạt, chưa được kiểm soát đặc biệt khi có nhu cầu chi trả tiền gửi cho người gửi tiền, ngoài các biện pháp do TCTD tự thực hiện, TCTD có thể được NHNN xem xét, hỗ trợ thông qua các kênh khác như nghiệp vụ thị trường mở, tái cấp vốn,… Việc TCTD không đáp ứng được nhu cầu chi trả tiền gửi sau khi đã tiếp cận các kênh hỗ trợ thanh khoản nêu trên cho thấy tình trạng rút tiền hàng loạt của TCTD quá nghiêm trọng hoặc TCTD hoạt động yếu kém. Với tình trạng TCTD như vậy, NHNN xem xét đặt TCTD vào kiểm soát đặc biệt.

Phương án 02 gồm 5 trường hợp được cho vay đặc biệt:

Cho vay đặc biệt đối với TCTD bị rút tiền hàng loạt là ngân hàng thương mại, ngân hàng hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân, tổ chức tài chính vi mô để chi trả tiền gửi cho người gửi tiền;

Cho vay đặc biệt đối với TCTD được kiểm soát đặc biệt là ngân hàng thương mại, ngân hàng hợp tác xã, công ty tài chính tổng hợp, công ty tài chính chuyên ngành, tổ chức tài chính vi mô để thực hiện phương án phục hồi đã được phê duyệt;

Cho vay đặc biệt đối với ngân hàng thương mại được kiểm soát đặc biệt để thực hiện phương án chuyển giao bắt buộc đã được phê duyệt;

Cho vay đặc biệt đối với ngân hàng thương mại đã được chuyển giao bắt buộc theo phương án chuyển giao bắt buộc đã được phê duyệt trước ngày Thông tư này có hiệu lực thi hành.

Đối với khoản cho vay đặc biệt của NHNN, đồng tiền cho vay, trả nợ là đồng Việt Nam. NHNN xem xét, quyết định thời hạn cho vay đặc biệt, bảo đảm dưới 12 tháng. Lãi suất đối với nợ gốc cho vay đặc biệt, bao gồm nợ gốc trong hạn, nợ gốc được gia hạn thời hạn và nợ gốc quá hạn là 0%/năm. Không áp dụng lãi suất đối với nợ lãi chậm trả.

Dự thảo cũng quy định, Ngân hàng Hợp tác xã Việt Nam cho vay đặc biệt trong các trường hợp: Cho vay đặc biệt đối với quỹ tín dụng nhân dân bị rút tiền hàng loạt để chi trả tiền gửi cho người gửi tiền;

Cho vay đặc biệt đối với quỹ tín dụng nhân dân được kiểm soát đặc biệt để thực hiện phương án phục hồi đã được phê duyệt.

Tổ chức tín dụng khác (trừ Ngân hàng Hợp tác xã Việt Nam) cũng có quy định cho vay đặc biệt trong các trường hợp: Cho vay đặc biệt đối với tổ chức tín dụng bị rút tiền hàng loạt là ngân hàng thương mại, ngân hàng hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân, tổ chức tài chính vi mô để chi trả tiền gửi cho người gửi tiền;

Cho vay đặc biệt đối với TCTD được kiểm soát đặc biệt là ngân hàng thương mại, ngân hàng hợp tác xã, công ty tài chính tổng hợp, công ty tài chính chuyên ngành, tổ chức tài chính vi mô để thực hiện phương án phục hồi đã được phê duyệt;

Cho vay đặc biệt đối với ngân hàng thương mại được kiểm soát đặc biệt để thực hiện phương án chuyển giao bắt buộc đã được phê duyệt.

Phân cấp xử lý đề nghị vay đặc biệt

Dự thảo cũng có các quy định nêu rõ: Quyết định cho vay đặc biệt của NHNN là Quyết định của Thống đốc NHNN, Giám đốc NHNN Khu vực về việc cho vay đặc biệt đối với TCTD trong trường hợp việc cho vay đặc biệt thuộc thẩm quyền quyết định của NHNN hoặc Quyết định của Thống đốc NHNN để thực hiện cho vay đặc biệt theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ trong trường hợp khoản cho vay đặc biệt đã được Thủ tướng Chính phủ quyết định theo quy định tại khoản 4 Điều 193 Luật Các tổ chức tín dụng số 32/2024/QH15.

Theo NHNN, quy định tại dự thảo phù hợp với chỉ đạo của các cấp về việc tăng cường phân cấp, phân quyền, nâng cao năng lực thực thi, giúp rút ngắn thời gian xử lý đề nghị vay đặc biệt của TCTD; thống nhất, gắn liền với trách nhiệm của NHNN Khu vực trong việc cấp phép, thanh tra, giám sát an toàn vi mô, kiểm soát đặc biệt cơ cấu lại Quỹ tín dụng nhân dân.

Đáng chú ý, dự thảo Thông tư cũng quy định chi tiết về trường hợp khoản cho vay đặc biệt có tài sản bảo đảm, thì tài sản bảo đảm theo thứ tự ưu tiên không đổi như Thông tư 37. Tuy nhiên bổ sung quy định trường hợp bên vay đặc biệt đã sử dụng hết tài sản bảo đảm quy định theo thứ tự ưu tiên, bên vay đặc biệt được sử dụng các tài sản khác có quy định cụ thể tại dự thảo làm tài sản bảo đảm để vay đặc biệt, gia hạn thời hạn vay đặc biệt. Quy định tại thời điểm đề nghị vay đặc biệt, gia hạn thời hạn vay đặc biệt, TCTD phải bảo đảm tổng giá trị quy đổi của các tài sản bảo đảm cho khoản cho vay đặc biệt đáp ứng đủ các điều kiện quy định tại Thông tư không thấp hơn số tiền đề nghị vay đặc biệt, đề nghị gia hạn thời hạn vay đặc biệt.

Việc bổ sung, thay thế tài sản bảo đảm cũng được quy định theo NHNN, có chỉnh sửa so với Thông tư 37 trên cơ sở thực tế xây dựng quy trình bổ sung, thay thế tài sản bảo đảm đối với biện pháp cho vay đặc biệt để thực hiện các phương án chuyển giao bắt buộc đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt thời gian qua.

Trước đó, báo cáo Quốc hội, Thống đốc NHNN cho biết đối với nhóm chính sách chuyển thẩm quyền quyết định cho vay đặc biệt của NHNN, có lãi suất 0%/năm, không có tài sản bảo đảm (TSBĐ), được thực hiện từ nguồn tiền thực hiện chức năng của ngân hàng trung ương về phát hành tiền, không sử dụng nguồn tiền từ ngân sách nhà nước. Do vậy, việc NHNN cho vay đặc biệt có lãi suất 0%/năm không dẫn đến rủi ro ngân sách nhà nước phải bù lãi suất.

Thống đốc Nguyễn Thị Hồng khẳng định việc nghiên cứu, rà soát, sửa đổi Thông tư số 37/2024/TT-NHNN liên quan đến tiêu chí, điều kiện cho vay đặc biệt với lãi suất 0%/năm, không có TSBĐ, quy định mục đích sử dụng khoản vay, trách nhiệm của đơn vị được vay và trách nhiệm của NHNN khi cho vay, kiểm soát dòng tiền để tránh rủi ro, tránh lạm dụng chính sách, làm giảm động lực tái cấu trúc nội tại của ngân hàng. Đồng thời tăng cường tính minh bạch về trình tự, thủ tục cho vay và tăng cường kiểm soát, ngăn ngừa, hạn chế tổn thất có thể xảy ra, phòng tránh rủi ro đạo đức, rủi ro chính sách và hiệu ứng phụ, bảo đảm niềm tin và công bằng thị trường.

Từ cuối năm 2024 đến nay, ghi nhận hệ thống ngân hàng đã chứng kiến 4 thương vụ chuyển giao bắt buộc ngân hàng yếu kém. Trong đó, Vietcombank nhận CBBank, đổi tên thành ngân hàng số VCBNeo. HDBank nhận DongABank, chuyển thành ngân hàng số Vikki Bank. MB nhận chuyển giao Oceanbank, đổi thành ngân hàng số MBV. Còn GPBank chuyển giao về VPBank.

Ngoài ra, SCB là ngân hàng yếu kém đang trong quá trình tìm kiếm nhà đầu tư. Trong tháng 9, Thủ tướng đã yêu cầu NHNN thực hiện hiệu quả phương án chuyển giao bắt buộc các ngân hàng yếu kém, kiểm soát đặc biệt, hoàn thiện phương án cơ cấu lại SCB trước ngày 15/9. Đồng thời, cơ quan này phải đẩy nhanh việc tăng vốn điều lệ của các ngân hàng thương mại nhà nước, xử lý hiệu quả nợ xấu, kiểm soát chặt tín dụng vào các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro, xử lý nghiêm các vi phạm theo quy định pháp luật. Yêu cầu NHNN phải tăng thanh tra, giám sát, ngăn chặn và xử lý các hành vi tiêu cực, tham nhũng, lợi ích nhóm trong các hoạt động ngân hàng.

Giai đoạn các ngân hàng thực hiện chuyển giao bắt buộc vừa qua, ghi nhận đã có nhà băng kiến nghị cần sớm triển khai cho vay tái cấp vốn để hỗ trợ các ngân hàng có nguồn lực đẩy nhanh tái cơ cấu.

Tại Thông tư 23/2025 sửa đổi Thông tư 30/2019/TT-NHNN quy định về thực hiện dự trữ bắt buộc của các tổ chức tín dụng, NHNN quy định những TCTD tiếp nhận chuyển giao bắt buộc các ngân hàng thuộc diện kiểm soát đặc biệt sẽ được giảm 50% tỷ lệ dự trữ bắt buộc theo phương án đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Cơ chế ưu đãi này cũng được áp dụng cho các đơn vị trực tiếp tham gia quản trị, điều hành và hỗ trợ tài chính đối với ngân hàng bị kiểm soát đặc biệt.