Tiêm kích Gripen của Thụy Điển cất cánh trong một cuộc tập trận. Ảnh: AFP.

Trung tướng Ivan Havryliuk, Thứ trưởng Quốc phòng thứ nhất của Ukraine, nói Kiev sắp tới sẽ nhận thêm chiến đấu cơ F-16 của Mỹ, Mirage của Pháp và đáng chú ý nhất là Gripen của Thụy Điển. Gripen trong tiếng Thụy Điển nghĩa là “sư tử đầu chim” – sinh vật huyền thoại nửa đại bàng nửa sư tử. Đây cũng chính là biểu tượng trên logo của Saab, công ty chế tạo dòng máy bay này. Tên gọi Gripen mang theo hàm ý sức mạnh kết hợp của đại bàng và sư tử.

Đây là lần đầu tiên Ukraine xác nhận sắp nhận các tiêm kích Gripen. Ông Havryliuk từ chối tiết lộ cụ thể số lượng cũng như thời điểm bàn giao. “Khi nào các bạn thấy chúng bay trên bầu trời Ukraine, lúc đó sẽ rõ”, ông cho biết.

Trong cuộc phỏng vấn trên đài BBC, ông Havryliuk cho biết Nga đang gia tăng tần suất không kích và sử dụng lượng vũ khí lớn hơn. Chỉ trong đêm 27-28/9, lực lượng Nga đã phóng gần 600 UAV cùng khoảng 50 tên lửa các loại vào Ukraine. Để đối phó, Ukraine đang triển khai hệ thống phòng thủ nhiều tầng, kết hợp phòng không, nhóm hỏa lực cơ động, UAV đánh chặn, tác chiến điện tử và không quân. Các tiêm kích mới, trong đó có Gripen, được kỳ vọng sẽ bổ sung sức mạnh cho mạng lưới phòng không.

Việc chuyển giao Gripen đã được các bên thảo luận từ tháng 9/2024, sau khi Kiev từng từ chối đề xuất của Stockholm vào tháng 7 cùng năm vì lo ngại khó vận hành đồng thời nhiều loại máy bay phức tạp. Thụy Điển sở hữu gần 100 tiêm kích Gripen C/D và có kế hoạch nâng số lượng lên 120 chiếc trong 5 năm tới, gồm cả phiên bản Gripen E mới nhất.

Tính đến tháng 9/2025, Ukraine vận hành khoảng 50 tiêm kích F-16 do Hà Lan, Đan Mạch và Na Uy chuyển giao. Bỉ cũng đã cam kết bàn giao 30 chiếc, trong đó một phần dự kiến được chuyển từ tháng 9 năm nay. Trước đó, Na Uy đã thông báo cung cấp số lượng F-16 nhiều gấp đôi so với công bố ban đầu.

Tổng thống Volodymyr Zelensky từng nhấn mạnh Ukraine cần thêm chiến đấu cơ để bảo đảm an ninh không phận, và sự xuất hiện của Gripen được coi là bổ sung quan trọng nhờ khả năng cơ động cao, đặc biệt là khả năng tác chiến tầm gần.

Điểm mạnh của tiêm kích JAS 39 Gripen nằm ở chi phí vận hành thấp, khả năng hoạt động linh hoạt, có thể cất cánh từ các đường băng ngắn hoặc đường bộ, được trang bị hệ thống điện tử hàng không hiện đại và tích hợp nhiều loại vũ khí theo chuẩn NATO. Gripen cũng có thiết kế mở, cho phép dễ dàng nâng cấp và tích hợp công nghệ mới.